یکی از آثار گران سنگ و ماندگار علمای شیعه در باب اخلاق، کتاب شریف معراج السعادة، تألیف ملا احمد نراقی است که به تفصیل، به فضایل و رذایل اخلاقی و راه کسب یا دفع آن ها پرداخته و از عهدة سایر مباحث اخلاقی نیز برآمده است؛ ولی به سبب حجم نسبتاً زیاد و مطالب گوناگون و مفصّلی که دارد، ممکن است گروهی از مخاطبان کم فرصت خود را از دست بدهد. گویی همین دغدغه، در ذهن مرحوم حاج شیخ عباس قمی1نیز بوده است که به تلخیص این کتاب پرداخته و آن را المقامات العلیة نام نهاده است. محدث قمی در مقدمة این کتاب می نگارد: «... بر طالبان مراتب سعادت لازم است که در همه حال آن کتاب مستطاب را با خود داشته باشند و از فواید آن بهره مند شوند؛ ولکن چون آن کتاب شریف، کثیر الحجم و پروزن است و همراه داشتن آن، در همه حال، خصوص از برای غالب مردم، متعسّر ، بلکه متعذّر است، لهذا این بنده غالب مطالب آن را به طریق اختصار در این رساله، در ضمن چند مقام آوردم...».

این کتاب که بر خلاف عنوان عربی خود، به فارسی نگاشته شده، اخیراً با عناوین دیگری نیز به چاپ رسیده است؛ از جمله با نام سیر و سلوک که سید مهدی شمس الدین آن را تحقیق و همراه پاورقی و ذکر منابع آیات و روایات ارائه کرده است.

 

مطالب کتاب، به طور اختصار، از این قرار است:

مقدمه: نفس، حقیقت آدمی.

باب اول: انحراف از طریق پسندیده.

باب دوم: اخلاق حسنه و رذیله.

مقام اول: در بیان متعلقات قوة وَهْمیه.

مقام دوم: در بیان معالجة اخلاق ذمیمة مرتبط با قوة عاقله.

مقام سوم: در بیان صفات رذیله و اخلاق حمیده متعلق به قوة غضبیه.

مقام چهارم: در بیان صفات رذیله و اخلاق حمیده که به قوة غضبیه متعلق است.

مقام پنجم: در بیان صفات رذیله و اخلاق حمیده که به سه قوة عاقله، غضبیه و شهویه یا دو قوه از این سه قوه مربوط می شود.

خاتمه: وظایف سالک راه (شامل پنج راهکار و سفارش).

بسم الله الرحمن الرحیم 
الحمد لله رب العالمین و الصلاة و السلام علی محمد و آله الطاهرین و اللعنه الدائمة علی اعدائهم اجمعین
و بعد چنین گوید این مهجور ضعیف الحال و گرفتار دام امانی و آمال، عباس بن محمد رضا القمی - بصره الله عیوب نفسه - که بر هر عاقلی واضح و مستنیر است که سبب شرافت بنی نوع انسان بر سایر حیوانات، دفع ملکات ردیه(7) و صفات رذائل و کسب اخلاق حمیده و تحصیل فضائل است و به حکم محکم عقل و نص مستفیض نقل(8) بر هر یک از افراد و سالکین منهج سداد(9) لازم است که اولاً از آینه دل زنگ رذائل را زائل و بعد از آن به حلل(10) فضائل آن را نائل سازند، چنانچه گفته شده.
روی جانان طلبی، آینه را قابل ساز - ورنه هرگز گل و نسرین ندهد آهن و روی 
و نیز ظاهر است که تخلیه از صفات ناپسند و تحلیه(11) به ملکات ارجمند موقوف است بر شناختن آنها و کیفیت معالجات مقرره. و متکفل تفصیل این مطالب علم اخلاق است، و علماء ما رضوان الله علیهم در این علم کتابهای بسیار تألیف کرده اند، و از جمله کتب مصنفه در این فن که منظور نظر انام و مقبول بین الخاص و العام است، کتاب شریف معراج السعاده است که از قلم درربار عالم عامل و عارف واصل حکیم کامل و فقیه فاضل، جناب حاجی ملا احمد نراقی قدس سره بیرون آمده و الحق کتابی بهتر از آن در این فن شریف به زبان فارسی تألیف نشده و بر طالبان مراتب سعادت لازم است که در همه حال آن کتاب مستطاب را با خود داشته باشند و از فوائد آن بهره مند شوند، ولکن چون آن کتاب شریف کثیر الحجم و پر وزن است و همراه داشتن آن در همه حال خصوص از برای غالب مردم متعسر بلکه متعذر است لهذا این بنده غالب مطالب آنرا به طریق اختصار، در این رساله در ضمن چند مقام در آوردم تا آنکه حمل و نقل آن از برای هر کسی سهل و آسان باشد و نامیدم آنرا (المقامات العلیه فی موجبات السعادة الابدیه) و مرتب گردانیدم آنرا بر یک مقدمه و دو باب و یک خاتمه.
و من الله تعالی ارجو التوفیق و الاعانة