زاد المعاد

توضیحات

زادُ الْمَعاد (به معنای توشۀ روز معاد)، کتابی فارسی درباره پاره‌ای اعمال مستحب از علامه مجلسی که در سال ۱۱۰۷ق در اواخر عمر خود تألیف کرده است. محتوای این کتاب دعاها، زیارت‌ها و اعمال مستحبی طول سال است که مختصری از برخی احکام شرعی نیز در آن بیان شده است. این کتاب پیش از رواج مفاتیح الجنان کتاب دعای رایج بین مردم بود. کتابی دیگر از ابن قیم جوزی با عنوانی شبیه این کتاب، یعنی «زادُ الْمَعاد، فی هُدی خَیْرِ الْعِباد» در فقه و سیره پیامبر (ص) نوشته شده است.

مؤلف کتاب

نوشتار اصلی: علامه مجلسی

محمد باقر بن محمد تقی بن المقصود علی المجلسی معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم (۱۰۳۷ ـ ۱۱۱۰ق) و از معروف‌ترین علما، فقها و محدثان در جهان اسلام است. وی از صاحب منصبان با نفوذ شیعه در عصر صفویه و صاحب کتاب حدیثی بحار الانوار است.

او در علوم مختلف اسلامی مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه ، فلسفه، منطق، ریاضیات، ادبیات، لغت، جغرافیا، طب، نجوم و علوم غریبه متخصص بود.

مجلسی دارای آثار بسیاری است که از جمله آنهاست: بحارالانوار، مرآة العقول، حق الیقین، زاد المعاد، تحفة الزائر، عین الحیات، حیاة القلوب، جلاء العیون، حلیة المتقین.

انگیزه تألیف

مؤلف در مقدمۀ کوتاه کتاب، انگیزه تألیف این اثر دعایی را اینگونه بیان می‌کند که چون از ائمه معصومین، ادعیه و اعمال کثیری نقل شده و او هم اکثر آن‌ها را در کتاب بحارالانوار جمع کرده و سپس متوجه گردیده که تحصیل آن‌ها و عمل به آن برای اغلب مردم به سبب اشتغال آنان به مشاغل دنیوی میسر نیست لذا علاقه داشته که در این رساله، منتخبی از اعمال سنت و فضائل ایام و لیالی شریفه و اعمالی که به سند صحیح و معتبر وارد شده را بیاورد تا عامه مردم از برکات آن محروم نمانند.[۱] او این کتاب را به شاه سلطان حسین صفوی هدیه کرده است.

ساختار کتاب

این کتاب ۱۴ باب (۴۹ فصل) و یک خاتمه دارد. در  ۹  باب اول، که به اعمال و دعاهای دوازده ماه قمری اختصاص دارد ابتدا به فضایل و ویژگی‌های عبادی هر ماه اشاره شده و سپس اعمال و دعاها و زیارات آن ماه را از شب اول بیان می‌کند. در باب دهم اعمالی را ذکر می‏کند که در همه ماه‏‌ها مشترک هستند مانند دعاهایی که هنگام رویت هلال ماه وارد شده است. در باب یازدهم، زیارات چهارده معصوم(ع) که در ابواب قبلی ذکر نگردیده جمع‌آوری شده است. باب سیزدهم درباره احکام اموات و آداب هنگام احتضار و غسل و دفن میت است و بالاخره در باب آخر خلاصه‌ای از احکام زکات، خمس و اعتکاف را بیان می‌‏کند، در خاتمه هم به بیان کفارات می‏‌پردازد.

باب اول: فضائل ماه رجب

باب دوم: فضائل و اعمال ماه شعبان

باب سوم: در فضیلت ماه رمضان

باب چهارم: در اعمال ماه شوال و ذی القعده

باب پنجم: در بیان فضائل ماه ذی الحجه

باب ششم: در بیان اعمال ماه محرم

باب هفتم: اعمال ماه صفر

باب هشتم: اعمال ماه ربیع الاول

باب نهم: اعمال ماه ربیع الثانی، جمادی الاول و جمادی الثانی

باب دهم: در اعمال هر ماه است

باب یازدهم: در بیان زیارات رسول اکرم(ص) و ائمه هدی(ع)

باب دوازدهم: در اقسام نمازها

باب سیزدهم: در بیان احکام اموات

باب چهاردهم: در احکام زکات، خمس و اعتکاف

خاتمه: کفارات.